Co to jest akt poświadczenia dziedziczenia?

Zasady prawne związane ze stwierdzeniem nabycia spadku określają przepisy kodeksu cywilnego (Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny, w artykułach 1025-1029. Przepisy wskazują dwie drogi uzyskania takiego stwierdzenie – sądową i notarialną.

Sąd na wniosek osoby mającej w tym interes stwierdza nabycie spadku przez spadkobiercę. Notariusz na zasadach określonych wprzepisach odrębnych sporządza akt poświadczenia dziedziczenia.

Art. 1025. § 1. Kodeksu cywilnego

Notarialny akt poświadczenia dziedziczenia to oficjalny dokument przygotowany przez notariusza, potwierdzający nabycie praw do spadku przez spadkobiercę. Oprócz notarialnego aktu poświadczenia dziedziczenia, istnieje również możliwość uzyskania potwierdzenia nabycia spadku poprzez orzeczenie sądu. Dokument uzyskany w drodze postępowania sądowego ma taką samą moc i wywołuje takie same skutki prawne, jak spisany przez notariusza.

Warto jednak podkreślić, że potwierdzenie nabycia spadku przez notariusza jest możliwe tylko w przypadku, gdy wszyscy spadkobiercy wyrażą na to zgodę. W sytuacji braku zgody, jedynym rozwiązaniem jest złożenie wniosku do sądu o stwierdzenie nabycia spadku.

Stwierdzenie nabycia spadku w sądzie czy u notariusza?

Skorzystanie z usług notariusza przy stwierdzenie nabycia spadku niesie ze sobą szereg zalet, a wśród nich:

• procedura jest krótsza,
• można umówić się na spotkanie u notariusza w dowolnym dogodnym terminie,
• notarialny akt poświadczenia dziedziczenia może być sporządzony przez każdego notariusza, niezależnie od miejsca zamieszkania spadkodawcy,
• nie ma potrzeby oczekiwania na uprawomocnienie się orzeczenia sądowego.

Jak odbywa się sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia

Sporządzenie poświadczenia dziedziczenia u notariusza jest ważną, a nierzadko i konieczną do załatwienia czynnością po śmierci spadkodawcy. Aby cały proces przebiegł sprawnie, warto przygotować się odpowiednio wcześniej. Spadkobiercy, którzy mogą być spadkobiercami ustawowymi lub testamentowymi, muszą stawić się w kancelarii notarialnej, wraz z niezbędnymi dokumentami. Proces ten jest ważnym etapem po zmarłym, ponieważ pozwala na legalne rozdzielenie spadku między spadkobierców oraz uniknięcie późniejszych sporów.

Przed rozpoczęciem procesu notariusz wymaga od spadkobierców przedłożenia dokumentów takich jak dowody tożsamości, akt zgonu spadkodawcy, akty urodzenia i małżeństwa spadkobierców, wszelkie testamenty spadkodawcy oraz numer księgi wieczystej, jeśli w skład spadku wchodzi nieruchomość.

Protokół dziedziczenia

Pierwszym krokiem w procesie jest sporządzenie protokołu dziedziczenia. Notariusz odbiera od spadkobierców ich oświadczenia spadkowe, w których decydują, czy przyjmują spadek z dobrodziejstwem inwentarza, wprost, czy odrzucają go. Spadkobiercy składają także oświadczenia pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywych zeznań.

Zgodnie z Art. 95aa Prawa o notariacie, w sporządzeniu protokołu dziedziczenia powinny uczestniczyć wszystkie osoby zainteresowane, a więc:

• osoby, które mogą wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi i testamentowi,
• osoby, na których rzecz spadkodawca uczynił zapisy windykacyjne.

Dzięki informacjom zawartym w sporządzonym protokole dziedziczenia możliwe jest ustalenie porządku dziedziczenia, a więc w szczególności:

• zgodne żądanie poświadczenia dziedziczenia wyrażone przez osoby biorące udział w sporządzaniu protokołu;
• oświadczenia o istnieniu lub nieistnieniu osób, które wyłączałyby znanych spadkobierców od dziedziczenia lub dziedziczyłyby wraz z nimi;
• oświadczenia o znanych testamentach spadkodawcy lub ich braku;
• oświadczenia, że w odniesieniu do spadku nie zostało uprzednio wydane postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku i nie toczy się postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku ani nie został sporządzony akt poświadczenia dziedziczenia;
• oświadczenia, czy w skład spadku wchodzi gospodarstwo rolne oraz który spośród spadkobierców powołanych do spadku z ustawy odpowiada warunkom przewidzianym do dziedziczenia gospodarstwa rolnego;
• oświadczenia o obywatelstwie i miejscu zwykłego pobytu spadkodawcy w chwili śmierci;
• oświadczenia, czy były składane oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku lub zapisu windykacyjnego, czy zostało wydane orzeczenie dotyczące niegodności spadkobiercy lub osoby, na której rzecz został uczyniony zapis windykacyjny, oraz czy były zawierane umowy z przyszłym spadkodawcą w przedmiocie zrzeczenia się dziedziczenia po nim;
• oświadczenie odbierane w toku czynności o tym, czy w skład spadku wchodzą własność lub wieczyste użytkowanie nieruchomości położonych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub udziały, akcje lub ogół praw i obowiązków współce handlowej będącej właścicielem lub wieczystym użytkownikiem nieruchomości położonych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, o ile nie zostało ono już złożone w toku wcześniejszych czynności – jeżeli w kręgu osób zainteresowanych znajduje się cudzoziemiec w rozumieniu art. 1 ust. 2 ustawy z dnia 24 marca 1920 r. o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców;
• oświadczenie, czy w skład spadku wchodzi przedsiębiorstwo w spadku objęte zarządem sukcesyjnym;
• wzmiankę o pouczeniu przez notariusza o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń.

Jeśli w trakcie procesu pojawiają się jakiekolwiek przesłanki negatywne, notariusz odmawia sporządzenia protokołu dziedziczenia. W przypadku uzyskania pozytywnego wyniku, notariusz sporządza projekt protokołu dziedziczenia, a następnie właściwy akt notarialny.

Akt poświadczenia dziedziczenia

Po spisaniu protokołu dziedziczenia i uzyskaniu zgodnego żądania osób zainteresowanych, notariusz może przystąpić do sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia. Zgodne żądanie osób zainteresowanych powinno zawierać:

• określenie osoby spadkodawcy,
• tytuł dziedziczenia,
• krąg spadkobierców,
• wysokość przypadających spadkobiercom udziałów w spadku.

Na tym etapie notariusz musi ustalić również, czy spadkodawca był cudzoziemcem, co jest istotne dla jurysdykcji sprawy spadkowej.

Po sporządzeniu aktu notarialnego, notariusz musi go niezwłocznie zarejestrować w Rejestrze Spadkowym, aby miał on skutki prawomocnego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku.

W jakich przypadkach notariusz musi odmówić sporządzenia poświadczenia dziedziczenia

Choć w zdecydowanej większości spraw sporządzenie notarialnego poświadczenia dziedziczenia przebiega szybko i bezproblemowo, istnieją przypadku, kiedy notariusz działając w ramach obowiązujących przepisów zmuszony jest odmówić załatwienia sprawy.

W przypadku dziedziczenia po zmarłym spadkodawcy, warto pamiętać, że osoby zainteresowane muszą wyrazić zgodę na spisanie protokołu dziedziczenia. W sytuacji, gdy między spadkobiercami nie ma porozumienia co do porządku dziedziczenia lub istnieją wątpliwości co do testamentu, zarejestrowanie aktu poświadczenia dziedziczenia może okazać się niemożliwe.

Aby sporządzić notarialny akt poświadczenia dziedziczenia, konieczne jest stawienie się w kancelarii notarialnej wszystkich spadkobierców. Należy pamiętać, że brak którejkolwiek z osób uniemożliwi poświadczenie dziedziczenia. Notariusz nie ma możliwości wyznaczenia kuratora dla osoby nieznanej z miejsca pobytu, co oznacza, że wszyscy spadkobiercy muszą być obecni.

Przed notariuszem może nastąpić otwarcie i ogłoszenie testamentu, ale dotyczy to wyłącznie tzw. testamentów zwykłych – własnoręcznych, notarialnych i urzędowych (allograficznych). W przypadku dziedziczenia na podstawie testamentu szczególnego – podróżnego, wojskowego lub ustnego (na podstawie zeznania świadków) – możliwe jest jedynie wydanie sądowego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku.

Jakie dokumenty potrzebne są do uzyskania aktu poświadczenia dziedziczenia

W celu sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia prosimy o skompletowanie następujących dokumentów i informacji:

1. dane osobowe spadkobierców – imiona, nazwisko, imiona rodziców, PESEL, numer i data ważności dowodu osobistego, adres zamieszkania,
2. PESEL zmarłej osoby,
3. odpis skrócony aktu zgonu zmarłej osoby,
4. odpisy skrócone aktów małżeństwa spadkobierców – jeśli nastąpiła zmiana nazwiska z rodowego na inne,
   bądź odpisy skrócone aktów urodzenia spadkobierców – jeśli nazwisko rodowe nie zostało zmienione,
5. wszystkie testamenty spadkodawcy,
6. numery ksiąg wieczystych dla nieruchomości lub praw, które przysługiwały spadkodawcy w chwili śmierci.

Listę potrzebnych dokumentów można również pobrać w postaci dokumentów PDF lub Microsoft Word:

Jaki jest koszt sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia u notariusza

Notariusz pobiera taksę notarialną, która maksymalna wysokość jest ustalana przez Ministra Sprawiedliwości. Notariusz określi taksę notarialną na podstawie analizy dokumentów konkretnej sprawy.

Bazowa wysokość taksy notarialnej wynosi:

• 100 zł za sporządzenie protokołu dziedziczenia,
• 50 zł za sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia,
• 50 zł za sporządzenie oświadczenia o przyjęciu spadku, 
• 200 zł za protokół poszukiwania testamentu.

Dodatkowo należy uwzględnić koszt wypisów 6 zł za każdą rozpoczętą stronę. Honorarium notariusza obłożone jest 23-procentowym podatkiem PTiU (VAT).